Anal Fissür (Makat Çatlağı)

Anal fissür makat bölgesinde genellikle kabızlık sonrasında meydan gelen, hassas makat cildinde oluşmuş yırtıklara verilen isimdir. Anal fissür kelime anlamı olarak makat çatlağı anlamına gelmektedir. Makat bölgesi, duyusal sinir uçlarından zengin olması nedeniyle çok hassas bir bölgedir. Bu nedenle burada oluşacak bir çatlak son derece hassas ve ağrılı olma özelliğine sahip olup hastanın tüm konforunu ve yaşam kalitesini bozabilmektedir. Hastalar, 'makatta zonklayıcı / çok şiddetli' olarak tarif ettikleri ağrıdan, kanamadan ve kaşıntıdan şikayetçidirler. Bazen ele küçük bir şişlik gelmesi de mevcut şikayetlere eklenebilir.

Anal Fissür Nedir?

Hastalık, genellikle uzun süren bir kabızlık dönemi sonrası ya da ishal sonrası yani makat bölgesinin normal çalışma şekli dışında aşırı ve zorlayıcı bir biçimde çalışmasıyla ortaya çıkmaktadır. Bu esnada makat ile cilt arasındaki sınır bölgesinde bir yırtık oluşmakta ve genellikle bu durum her büyük abdest yapımı sonrasında en az birkaç saat süren zonklayıcı ağrılara neden olmaktadır. Bu durum iç makat kasındaki aşırı kasılma (spazm) nedeniyle olmaktadır.

Hastalığın tanısı, hastalığın öyküsünü dinlemek ve muayene ile konulur. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli konu bu bölgede oluşabilecek diğer hastalıklar ile karıştırılmamasıdır.

Tedavi, bu bölgenin tüm hastalıklarında olduğu gibi kabızlığın düzeltilmesi ile başlar. Kabızlığın düzeltilmesi, sıvı ve lif alımının artırılması ile kişinin günde 1 kez yumuşak kıvamda büyük abdest yapmasının sağlanması hedeflenir. Sadece büyük abdest yumuşatıcılar verilerek hastanın ishal haline getirilmesi mevcut şikayetlerin daha da artması anlamına geleceğinden dikkatli olunmalıdır.

Tedavide hedef iç makat kasındaki spazmın ortadan kaldırılmasıdır. Bunun için öncelikle sıcak uygulamalar (duş başlığı ile makata sıcak su uygulaması) ve özel pomatlar kullanılır. Bu uygulamalar ile şikayetlerde kısmen düzelme veya gerileme durumunda ulması yapılabilir. Anal fissür tedavisinde ameliyat en son tercih olarak düşünülmelidir.  Ameliyat kararı veya uygulanacak ameliyatın tipi bu alanda tecrübeli cerrahlar tarafından kararlaştırılmalıdır.

Anal Fissür Ameliyatı

Anal fissürde nadiren ameliyat gerekmektedir. Eğer hastalık kronik hale gelmeden teşhis edilebilirse medikal tedavinin başarısı %90’ların üzerindedir.

Anal fissürün gelişmesindeki en temel neden iç makat kasındaki aşırı spazm (kasılma) durumudur. Bu kastaki kasılma hassas alanda oluşmuş olan yaraya (fissüre) daha az kan gitmesine neden olmakta ve yara yeterince iyileşememektedir. Ayrıca kasılmanın kendisi de ciddi ağrıya neden olmaktadır.

Tedavide temel odaklanılan noktada bu kasılmanın düzeltilmesi üzerinedir.  Öncelikle sıcak su ve krem uygulamaları ile kasılma giderilmeye çalışılır. Ayrıca bu kas içerisine yapılacak olan botulinum toksini uygulamaları da kasılmanın düzeltilmesi üzerine etkilidir.

Medikal olarak düzeltilemeyen olgularda ameliyat söz konusu olur. Anal fissür için iki tip ameliyat seçeneği vardır. Makat kasının ölçülerek gevşetildiği ameliyat yöntemi başarı şansının en yüksek olduğu yöntemdir. Burada başka hiçbir yapıya hasar vermeden ameliyat içerisindeki kritik ölçümler yapılarak kas sınırlı bir biçimde gevşetilmektedir. Diğer ameliyat yöntemi ise flepli fissür ameliyatlarıdır. Burada da fissür üzerindeki mukoza, yaranın üzerine örtecek, yama şeklinde kaldırılmakta ve fissür kapatılmaktadır.

Her iki ameliyat yönteminin birbirine olan avantaj ve dezavantajları bulunmaktadır. Ameliyat yönteminin seçimi her hasta özelinde proktoloji ile spesifik olarak ilgilenen bir cerrah tarafından verilmelidir.

Anal Fissür Nasıl Oluşur?

Anal fissür (makat çatlağı) nasıl oluşur? Hangi durumlarda ameliyatsız tedavi edilebilir? sorularına Prof. Dr. İlker Sücüllü cevaplandırıyor.

Anal Fissür Belirtileri Nelerdir?

Anal fissürün en önemli belirtisi özellikle dışkılama esnasında oluşan ve sonrasında da bir müddet devam eden şiddetli makat ağrısıdır. Bu ağrı hastalarımız tarafından genellikle “cam kırıklarını dışkılarmış gibi” şeklinde ifade edilmektedir. Bu ağrının endişesiyle kabızlık meydana gelmekte ve “ağrı / kabızlık / spazm” şeklinde bir kısır döngü oluşmaktadır. Ağrı sadece dışkılama sırasında değil sonrasında da saatlerce devam eder şekilde olmaktadır. Hastanın tüm günlük konforunu bozmaktadır.

Makattaki ağrıyı takip eden en önemli diğer belirti kanamadır. Kanama yırtılma olarak tarif edilen dışkılama sonrasında ortaya çıkmaktadır. Genellikle tuvalet kağıdına bulaşma şeklinde olmakla birlikte akut durumlarda damlama şeklinde de kendini gösterebilmektedir.

Bir diğer belirti ise kaşıntıdır. Kaşıntı kendini özellikle dışkılama sonrasında göstermektedir. Hastalığın o an bulunduğu evreye göre bu belirtilerin tamamı bazen de sadece bir tanesi görülebilmektedir.

Anal Fissür Tanısı Nasıl Konulur?

Anal fissür tanısı direk bakı (fizik muayene) ile kolaylıkla konulabilir. Anal bölgenin hemen giriminde lineer (çizgisel) bir yırtık tarzında görününüm olması hastanın tanısının konması için yeterlidir. Tanı aşamasında meslektaşlarımız tarafından yapılan en sık hatalardan biri hastaların parmak ile muayene edilmeye çalışılmasıdır. Konu ile spesifik ilgilenen bir hekim (Kolorektal Cerrah, Proktoloji Uzmanı) bu hastalara anestezik uygulama (lokal) olmaksızın asla parmakla muayene yapılmayacağını da bilir.

Fizik muayene ile tanı konduktan hemen sonra özellikle kanama şikayeti belirgin olan ve birden fazla yırtığı bulunan (atipik fissür) hastalara rektoskopik inceleme gerekliliği bulunmaktadır. Ancak bu uygulama akut hastalığın uygun medikal tedavilerle yatıştırılmasından sonra yapılabilir.

Anal fissür tanısında özellikle bir görüntüleme yönteminden faydalanılmamaktadır. Yine burada belirtilmesi gerekir ki bu aşamada başka bir tanı ya da hastalığı dışlamak amacıyla çekilecek bir MR görüntüleme, hastalığı anal fistül şeklinde raporlayarak hastanın da konuya hakim olmayan cerrahın da kafasını karıştırabilir.

Anal Fissür Nasıl Tedavi Edilir?

Anal fissür hastalığının tedavisinin temelini bu hastalığa sebep olan makat kasının aşırı kasılmasının (spazmın) gevşetilmesi oluşturur. Anal bölgenin iç tarafında bulunan ve adına internal anal sfinkter denilen bu kasta oluşan spazmın giderilmesi ile hastalık düzelir. Bu spazmın giderilmesi için öncelikle diyet değişiklikleri ve sıcak su uygulamaları, gevşetici krem tedavileri, kas gevşetici enjeksiyon işlemi yapılabilir. Cerrahi, kronik vakalar dışında en son alternatif olarak düşünülmelidir.

Tedavinin esasını, diyetin düzenlenmesi (posalı gıdanın artırılması / bol su tüketimi) ve tuvalet alışkanlıklarının düzeltilmesi (aşırı ıkınma / uzun süre oturmanın engellenmesi) oluşturmaktadır. Kas spazmın giderilmesi konusunda süreci dikkatle yönetmek gerekir. Hastalığın kronik sürece girerek ancak cerrahi tedaviden fayda sağlayacak hale gelmemesi için sıcak su uygulamaları, kas gevşetici özel kremler ve gerekirse botulinum toksini uygulamaları zamanlamaya dikkat ederek yapılmalıdır.

Anal Fissürün Cerrahi Tedavisi

Anal fissür tedavisinde medikal olarak (ilaçlarla) uygulanabilecek tüm tedavi yöntemleri denendikten sonra hastanın halen şikayetleri devam ediyorsa artık cerrahi tedavi gerekliliği ortaya çıkmıştır. Bazen hastaların uzun süredir bu şikayetlere tahammül göstermeleri nedeniyle hastalık kronik formda karşımıza çıkabilmektedir. Bu hastalar için de medikal tedavi şansının çok düşük olması nedeniyle direk cerrahi tedavi söz konusu olabilmektedir.

Anal fissür de uygulanacak olan cerrahi yöntemin seçimi büyük önem arz etmektedir. Bu seçime hastanın şikayetlerinin süresi, cinsiyeti, yandaş hastalık durumu (eş zamanlı fistül, hemoroid varlığı vb.), sfinkter spazmının derecesi etki etmektedir. Tüm bu nedenlerden dolayı ameliyat kararı konu ile spesifik ilgilenen bir hekim tarafından alınmalı ve sonrasında gelişebilecek olası tüm süreçler hakkında hastalar detaylı bir biçimde bilgilendirilmelidir.

Anal fissürün (makat çatlağı) cerrahi tedavisi nasıl yapılır? Hangi ameliyat yöntemleri uygulanır? Ameliyat yöntemi seçiminde neye dikkat edilir? sorularına Prof. Dr. İlker Sücüllü cevaplandırıyor.

Anal Fissür Ameliyatı

Medikal tedavi, diyet değişiklikleri ve anal kas gevşetici enjeksiyon uygulamalarından fayda görmeyen hastalar için ameliyat söz konusu olur. Ameliyat yine bu alanda aşırı kasılmanın (spazmın) olduğu iç kasın gevşetilmesine yönelik olmaktadır. Tecrübeli ellerde, kısa süre içerisinde ve güvenle gerçekleştirilecek bir ameliyat sonrası hastaların şikayetleri hızla gerilemektedir.

Ameliyatta, hastalarımızın en büyük korkusu olan aynı zamanda uzun vadede gaz tutamama gibi şikayetlere de neden olan iç sfinkter kasının tamamen kesilmemesine azami özen gösterilmelidir. Yapılan çalışmalarda açık bir şekilde gösterilmiştir ki iç kasın sadece çatlağın uç noktasına kadar (fissür apeksi) kesilmesi hem şikayetlerin tamamen ortadan kaldırılmasına neden olmakta hem de bu korkulan durumların yaşanma riskini ortadan kaldırmaktadır.

Daha az sıklıkta görülen, iç kas spazmı olmadan görülen fissürlerde ise tamamen farklı bir ameliyat stratejisi izlenmektedir. Bu hasta grubunda flep adı verilen ve anal kanal mukozasını mobilize edilerek fissür alanının kapatıldığı daha komplike ameliyatlar söz konusu olmaktadır.

Makat Çatlağı Görüntüleri

Anal Fissür Klinik Görünüm Tipleri: